Փոքր մտքի տեր մարդիկ վիրավորվում են
չնչին բաներից, մեծ մտքի տեր մարդիկ
նկատում են ամեն ինչ, բայց բանի տեղ
չեն դնում։
Լառոշֆուկո
Հունվարի 9-ին լրացավ ՀՀ հիմնադիր նախագահ, պետական ու քաղաքական գործիչ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի 75-ամյակը։ Մամուլում և սոցցանցերում բազում էին շնորհավորանքները։ Անկախության տարիներից ի վեր ոչ մի ղեկավար այդպիսի պատվի չէր արժանացել և դժվար է ասել, թե առաջիկայում կլինեն։
Շնորհավորել էր ԼՂՀ նախագահ Բակո Սահակյանը և ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանը։ Չէր շնորհավորել վարչապետ Փաշինյանը, ինչը միանշանակ չընդունվեց սոցցանցերի օգտատերերի կողմից, և քիչ չէին Փաշինյանին ուղղված գրառումները, ինչն ամենևին էլ պատվաբեր չէր երկրի ղեկավարի համար։ Երբ մարդը չի կարող հաղթահարել սեփական հավակնություները և ամեն ինչ տեսնում է սեփական պրիզմայով, նրա համար դժվար է պետություն ղեկավարելը և չի կարող լինել պետական գործիչ։ Քաղաքական գործիչ կարող է լինել։
Լևոն Տեր-Պետրոսյանը Փաշինյանի դասընկերը չէր և ոչ էլ ՀԱԿ-ի շարքային անդամ, որ ժամանակին եղել է նաև Փաշինյանը։ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը եղել է ՀՀ առաջին նախագահը՝ պետության սիմվոլն է։ Փաշինյանն ինչ էլ ունենար հոգու խորխորատներում առ Լևոն Տեր-Պետրոսյան, միևնույն է, որպես երկրի ղեկավար պետք է շնորհավորեր։ Անկեղծ ասած, մի քիչ անհասկանալի է, թե ի՞նչ կարող էր ունենալ Փաշինյանը։ Ինչքան էլ մտածում ես, անհնար է լինում տրամաբանական պատասխան գտնել։ Պարզ պատճառով։ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը և Նիկոլ Փաշինյան տարբեր հարթություններում են։ Թե՝ հասարակ մահկանացուներս, թե՝ երկրի ղեկավարը, երբ կարողանում ենք մեր մեջ ուժ գտնել, հաղթահարել մեր ես-ը և ճիշտ գնահատել դիմացինի արժանիքները, չենք հայտնվի զավեշտալի իրավիճակներում։ Իսկ սեփական ես-ը հաղթահարելու համար մեծ միտք է պետք ունենալ, ինչը ձեռքբերովի չի լինում։
Մի փոքր վերհիշենք Նիկոլ Փաշինյանի անցած քաղաքական ճանապարհը։ Առաջին անգամ պատգամավոր դարձավ ՀԱԿ-ի ցուցակով, կարճ ժամանակ անց դուրս եկավ ՀԱԿ խմբակցությունից։ Հաջորդ ընտրություններին Էդմոն Մարուքյանի կուսակցության հետ կազմեց «ԵԼՔ» դաշինքը և մի կերպ հաղթահարեցին անցողիկ շեմը։ Դեռ այն ժամանակ ասում էին, որ Նիկոլը ելքը գտավ։ Դժվար է ասել, եթե դաշինք չկազմեր, կարող էր հայտնվել ԱԺ-ում։ Իսկ մեկուկես տարի առաջ իշխանության եկավ նախկին իշխանություների 20 տարվա վաստակած ատելության հաշվին։ Հանրությունն այնպիսի ատելություն ուներ և ունի նախկիների հանդեպ, որ եթե Փաշինյանի փոխարեն մեկ ուրիշն էլ առաջնորդեր, միևնույն է, այդ ուրիշին էին ընտրելու։ Իսկ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն իշխանության է եկել բացառապես համաժողովրդական համակրանքով։
Ժամանակակիցները շատ լավ են հիշում 1988-ից սկսած Ազատության հրապարակում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի՝ պետական գործչին հատուկ կշռադատված խոսքը։ Իսկ ղեկավարման տարիներին ինչպես էին աշխարհի մեծերը հաշվի նստում Լևոն Տեր-Պետրոսյան համաշխարհային հռչակ ունեցող գիտնականի և պետական գործչի հետ, սա նույնպես հայտնի է և անուրանալի։ Ղարաբաղյան պատերազմի հաղթանակը Լևոն Տեր-Պետրոսյանի փայլուն արտաքին քաղաքականության արդյունքն է։ Հավանաբար քչերը կհիշեն, թե ինչպես ԽՍՀՄ ԳԽ-ում դեպք է եղել, որ նրանց պատգամավորներից մեջբերում են արել Լևոն Տեր-Պետրոսյանից։ Լևոն Տեր- Պետրոսյանը մեծ միտք ունեցող պետական գործիչ է և պետության շահը միշտ էլ բարձր է դասել անձնականից։ Ապացույցները բազմաթիվ են։ Անկախ նրանից, թե 1998թ. ովքեր էին եղել իր հրաժարականը պարտադրած հայտնի ուժերը, Լևոն Տեր-Պետրոսյանը մի կողմ թողեց և 1999թ հոկտեմբերի 27-ին կոչով դիմեց ժողովրդին, որ համախմբվեն երկրի նախագահի շուրջը։ Պետությունն էր վտանգված։ Ապրիլյան քառօրյային հանդիպեց Սերժ Սարգսյանին։ Դարձյալ պետությունն էր վտանգված։ Հեղափոխությունից հետո, որ առաջարկեց և հանդիպեց Փաշինյանի հետ, Փաշինյանի սիրուն աչքերի համար չէր, դարձյալ պետության հանդեպ իր ունեցած անհանգստություն էր, Ղարաբաղի չլուծված հակամարտություն կա։
Համոզմունք ունենք, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը եթե պետության համար վտանգ զգա, դարձյալ իր խոսքն ասելու է և չի էլ հիշելու, որ Փաշինյանն իրեն չի շնորհավորել։ Իսկ հիմա Նիկոլ Փաշինյանի՝ երկրի ղեկավարին ոչ հատուկ վերաբերմունքը խոսում է Փաշինյանի փոքր լինելու և ոչ պետական մտածելակերպի մասին, իսկ փոքրերը չեն կարող մեծերի մեծությունը տեսնել։ Իսկ երբ չեն ուզում Մեծի մեծությունը տեսնել, իրենց փոքր լինելն ավելի ցցուն է դառնում։ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի գործողություններն իր մեծ մտքի շրջանակներում է, ինչը շատերին հասու չէ։ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը պետական գործիչ է։ Պետական գործիչ չեն դառնում, պետական գործիչ ծնվում են։ Գենետիկան հզոր բան է։
Ջավահիր Այվազյան