Քանի որ իշխանությունների, այդ թվում՝ Նիկոլ Փաշինյանի, ինչպես նաև վերջինիս աջակցող որոշ խմբերի կողմից սկսվել են վերջին պատերազմի վերաբերյալ շրջանառվել որոշ կեղծ թեզեր, հարկ է հիշեցնել հայտնի եռակողմ հայտարարության ստորագրմանը անմիջապես հաջորդող տրամադրությունների ներքո Փաշինյանի ուշագրավ խոստովանությունները, որոնք, կարծես, մոռացության են մատնվում: Որքան էլ առաջին հայացքից տարօրինակ հնչի, սակայն այդ օրերին հնչեցված խոստովանությունների մեծ մասը եղել են Արցախի խնդրի և վերջին պատերազմի մասին ներկայացված եզակի ճշմարտությունները: Ներկայացնելով Փաշինյանի խոստովանությունները, հավելենք դրանք որոշ մեկնաբանություններով: (Փաշինյանի խոստովանություններին ծանոթացեք տեսանյութում):
1. Հայաստանի ամենամեծ սխալը եղել է երկու մոտեցումների մեկտեղումը. պատերազմի բացառում և ոչմիթիզհողականություն: Սա իրենից ենթադրել է ժամանակի անվերջ ձգձգում: Ի տարբերություն նախկին՝ քոչարյանասերժական իշխանությունների նման՝ հնարավորինս ժամանակ ձգելու դիրքորոշման, Փաշինյանը կատարել է ընտրություն, այն է՝ պատերազմի չբացառում, իսկ ավելի ճիշտ՝ պատրաստվել պատերազմի:
2. Պատերազմը կանխելու տրամաբանության մեջ ամենամեծ սխալը եղել է այն, որ Փաշինյանը հակադրվել է տարիներով ձևավորված բանակցային տրամաբանությանը, ինչը չի հաջողվել: Հակադրվելու պայքարը հանգեցրել է պատերազմի: Իշխանությունները գիտեին, որ պատերազմ է լինելու և պատրաստվում էին պատերազմի: Մի խոսքով, Փաշինյանը ոչինչ չի ձեռնարկել պատերազմից խուսափելու համար՝ գիտակցելով, որ բանակցային տրամաբանությանը հակադրվելն ինքնին հանգեցնելու է պատերազմի:
3. Կար պատերազմից խուսափելու հնարավորություն: Ընդունելով բանակցային պլանը, այո, կարելի էր խուսափել պատերազմից: Նույն խաղաղապահների ներգրավմամբ, համաձայնելով վերադարձնել 5 շրջանները՝ Արցախի վերջնական կարգավիճակի հարցը ապագային թողնելու պայմանով, այո, կար խաղաղության հասնելու շանս: Ի դեպ՝ Շուշին կամ մյուս՝ բուն ԼՂԻՄ-ի տարածքները հանձնելու մասին խոսք չի եղել:
4. Արցախի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքների վերադարձի վերաբերյալ միջազգային հանրության մոտ ձևավորված է եղել կոնսենսուս: Այդ կոնսենսուսն, իրականում, գոյություն է ունեցել մշտապես և, որպես առաջնահերթություն, ընդգծվել է հատկապես 2016 թվականից հետո:
Տարածքների վերադարձի հարցը, հայկական կողմի ջանքերի շնորհիվ, մշտապես պայմանավորվել է անվտանգության երաշխիքներով և բոլոր ենթակառուցվածքների ապաշրջափակմամբ, ինչն այլ բան, քան խաղաղապահների ներկայություն, չի ենթադրել:
5. Պատերազմը հնարավոր էր կանգնեցնել առաջին իսկ օրերին, համաձայնելով նույն՝ 5 տարածքները վերադարձնելու պայմանին: Պատերազմը դադարեցնելու պայմաններն ընդլայնվել են հընթացս՝ ռազմական գործողությունների ընթացքում հայկական կողմի անհաջողություններին զուգընթաց. նախ 5 տարածքը դարձել է 7, հետագայում դրանց գումարվել է ադրբեջանական ուժերի վերահսկողության տակ հայտնվող բուն ԼՂԻՄ-ի մաս կազմող տարածքները:
6. Պատերազմը չի կանգնեցվել ավելի վաղ, քանի որ անկախ գրանցվող անհաջողություններից, իշխանությունները, ի դեմս Փաշինյանի, ցանկացել են բեկում մտցնել պատերազմում:
7. Պատերազմը կանգնեցվել է բանակի շարունակական պնդումների շնորհիվ՝ խնդիր ունենալով խուսափել վատթարագույնից:
8. Եթե, թեկուզ, մի տարի առաջ Փաշինյանն ընդուներ նախկինում բանակցված պլանն ու համաձայներ վերադարձնել 5 շրջանները, ապա կունենայինք ավելի լավ վիճակ, քան ունենք այսօր: «Եվ դա ճշմարտություն է». սա, թերևս, Փաշինյանի ամենանշանակալի խոստովանությունն է:
9. Անկախ տարիներով քարոզվող ու տարածվող հայտնի տրամադրությունների, Հայաստանում, այո, կային մարդիկ, ովքեր հավատում էին, որ ճիշտ ճանապարհը հարցի լուծման ուղղությամբ քայլեր իրականացնելն էր՝ բանակցային տրամաբանության շրջանակներում:
10. «Ոչ մի պատասխանատու պատասխանատվությունից չի փախչի»: Պատերազմի ավարտից անցել է արդեն 40 օր, սակայն այդպես էլ, բացի առանձին բառակույտերից, ոչ ոքի համար հասկանալի չէ, թե նման խոստովանություններ հնչեցնողն (ես կասեի՝ սեփական արկածախնդրությունները խոստովանողն) ինչպե՞ս է անձամբ պատրաստվում պատասխանատվություն կրել:
Հարութ Ուլոյան