Օրերս ՀՀ Սահմանադրական դատարանի դատավոր Վահե Գրիգորյանը ծավալուն հոդված հրապարակեց՝ անդրադառնալով Սահմանադրական դատարանում և դրա շուրջ ընթացող զարգացումներին, ՍԴ-ի լեգիտիմությանը, ճգնաժամից դուրս գալու ուղիներին և այլն:
Բնական է, որ դրանից հետո քոչարյանական քարոզչամեքենան պետք է հարձակվեր Վահե Գրիգորյանի վրա: Այդ հիստերիան նոր չէ: Ենթադրաբար, Հրայր Թովմասյանը քոչարյանական ինչ-որ լրատվամիջոցով պատասխան կտա, հերթական անգամ կհայտարարի, որ ինքը ՍԴ նախագահ է, փաստաթղթերով ամեն ինչ ճիշտ է, զինվոր է, սահման է պահում, Վենետիկ-մենետիկ կխաղացնի:
Բայց կա մի հանգամանք, որի մասին չի խոսվել, չգիտենք, մենք չենք նկատել, որ այն, ինչին կցանկանայինք անդրադառնալ, նախկինում ասվել է: Խոսքը Հրայր Թովմասյանի՝ ՍԴ նախագահ ընտրվելու լեգիտիմության բարոյական կողմի մասին է: Իսկ Հրայր Թովմասյանի լեգիտիմությունը բարոյական տեսանկյունից զրո է:
Սա բարդ թեմա է: Պատմության, միջազգային իրավունքի, անհատ-պետություն հարաբերությունների կառուցման հիմքում լեգիտիմությունը կարևորագույն ասպեկտն է: Նորմալ պետության կայացման և զարգացման, առողջ հասարակություն ունենալու հիմքը դա է: Ցանկացած լեգիտիմություն ճանաչվում է երեք բաղադրիչով՝ օրինականություն, բարոյականություն և արդարություն: Եթե այս բաղադրիչներից մեկը պակասում է, լեգիտիմությունը դառնում է թերի, կամ՝ ոչ լեգիտիմ:
Մի օրինակ բերենք, որ հասկանալի լինի, թե ինչի մասին է խոսքը. Սերժ Սարգսյանը նոր սահմանադրությամբ 2018թ. դարձավ ՀՀ վարչապետ: Մինչև այդ ՀՀ նախագահ էր: Օրինականության տեսանկյունից. կարող ենք ասել, ամեն ինչ ճիշտ էր: Ընտրություններ են եղել, ԿԸՀ-ն այն ճանաչել է՝ նշելով, որ ընտրություններում տեղ գտած խախտումները ազդեցություն չեն թողել արդյունքների վրա, նույնկերպ ընդունվել է նոր սահմանադրությունը, Ազգային Ժողովը վարչապետ է ընտրել Սերժ Սարգսյանին:
Բարոյականության տեսանկյունից, սակայն, սա լեգիտիմ չէր. գոնե այնքանով, որ Սերժ Սարգսյանը հայտարարել է, թե ոչ մի պարագայում չի հավակնի ՀՀ նախագահի պաշտոնին, իսկ եթե ընդունվի նոր սահմանադրությունը, նաև՝ վարչապետի պաշտոնին: Բայց հետո ինքն իր հայտարարությունը դրժեց, որոշեց վարչապետ դառնալ, այսինքն՝ երկրի ղեկավարի պաշտոնը պահպանել:
Արդարության տեսանկյունից էլ սա լեգիտիմ չէր. բոլոր վարչական, տնտեսական լծակները իշխանությունների ձեռքում էին, ընտրությունների անհրաժեշտ արդյունքները ապահովելու համար դրանք կիրառվել են զանգվածաբար, ընտրակաշառքների մեխանիզմ է եղել, «ՍԱՍ»-ի հայտնի ձայնագրության օրինակով՝ շանտաժի գործիքն է օգտագործվել, էլ չենք ասում՝ մեդիադաշտը ամբողջությամբ լծված է եղել գործող վարչախմբի շահերի սպասարկմանը: Սրանք ռեսուրսներ էին, որոնք ուներ միայն իշխանությունը և դրանք օգտագործում էր, ընդդիմությունը ոչինչ չուներ, հետևաբար, արդարության, այսինքն՝ իշխանության ձևավորման հավասար պայմաններ չկային: Ուրեմն՝ լեգիտիմության խնդիր նաև այստեղ կար:
Հիմա գանք Հրայր Թովմասյանի լեգիտիմությանը: Հրայր Թովմասյանը այս նոր Սահմանադրության հեղինակներից մեկն է: Մի կողմ թողնենք, որ նա սահմանադրությունը գրել էր հատուկ Սերժ Սարգսյանի հագով, որպեսզի վերջինս Հայաստանը հավերժ ղեկավարելու հնարավորություն ունենա: Բայց Հրայր Թովմասյանը իր հեղինակած սահմանադրության ջատագովն էր ու անընդհատ շեշտում էր, որ այն արտացոլում էր ժողովրդավարության բոլոր պահանջները, որ դա դեմոկրատիայի զարգացման նոր խթան է լինելու: Գնում, հասնում էր Եվրոպա, Վենետիկի հանձնաժողովին ներկայացնում տեքստը, թե տեսեք, ինչ հզոր քայլ ենք կատարել և մեջբերում ՀՀ Սահմանադրության 166-րդ հոդվածը, համաձայն որի՝ «Սահմանադրական դատարանն իր կազմից` վեց տարի ժամկետով, ընտրում է Սահմանադրական դատարանի նախագահ և փոխնախագահ՝ առանց վերընտրվելու իրավունքի»:
Հրայր Թովմասյանը բազմիցս է սա ներկայացրել որպես նվաճում, թե տեսեք, սրանից հետո այլևս չենք ունենա ՍԴ ցմահ նախագահ, շուտ-շուտ փոխվելու են, էլ չեն վերընտրվի: «Արդար ա, ժողովուրդ, արդար»,- ասաց Հրայր Թովմասյանն ու դարձավ ՍԴ ցմահ նախագահ: Լավ՝ մինչև 65 տարեկանը:
Այստեղ մենք գործ ունենք բարոյականության բացակայության հետ: Որովհետև մարդը մի տեքստ է գրում, հայտարարում, որ հենց դա է իսկական ժողովրդավարականը, հայտարարում է, որ սրանից հետո այլևս ՍԴ նախագահները չեն կարող 6 տարուց ավել ղեկավարել այդ կարևոր կառույցը, հետո ինքն էլ իր իսկ խոսքերը դրժում: Ինքն իր հեղինակած իրավական փաստաթղթով ամրագրված դրույթները խախտում է: Երբ որ պիտի փայփայեր, գուրգուրեր սեփական երեխայի պես, հետևեր, որ այդ սահմանադրությունը կյանքի կոչվի, իրականանա և գործեն դրա բոլոր դրույթները: Առնվազն բարոյական տեսանկյունից Հրայր Թովմասյանը լեգիտիմ չէ: Այսքան որ հիմա մեծ-մեծ խոսում է, ինչ-որ իրավունքից ու 37 թվից է խոսում, ոչ մի անգամ նա չի անդրադարձել այդ հարցին. թե որքանով է բարոյական հեղինակել և գովաբանել մի բան, որն ինքդ էլ պետք է խախտես: Մինչդեռ պետք է հարցնել. այսքանից հետո ձեզ բարոյական մարդ համարո՞ւմ եք:
Հ.Գ. Հրայր Թովմասյանի լեգիտիմության արդարության ասպեկտի մասին խոսելն ավելորդ է: