Սկիզբը՝ նախորդ համարում:
Մարտի 1-ի զոհերի իրավահաջորդների և նրանց ներկայացուցիչների՝ դատական նիստերին իրենց ֆիզիկական մասնակցությունը դադարեցնելու մասին հայտարարությունը վրդովմունքի նոր ալիք է առաջացրել: Ներկայացնում ենք նախորդ հրապարակման շարունակությունը:
«ՉԻ», 25 հունվարի, 2012թ.
5. Առավել անհասկանալի է մարտի 1-2-ի իրադարձություններին ապօրինի զինված խմբերի մասնակցության խնդրի ամբողջական անտեսումը, հատկապես երբ ՀՔԾ-ն ինքն է ընդունում, որ սպանված քաղաքացիական անձանցից երեքի (Հովհաննես Հովհաննիսյան-5,45 մմ, Զաքար Հովհաննիսյան-9 մմ, Դավիթ Պետրոսյան- 9 մմ) մարմիններից հանված գնդակները իբր չեն նույնականացվել ոստիկանության սպառազինությունում գտնվող և մարտի 1-2-ին գործադրված հրազեններից և ոչ մեկի գնդակների հետ։ Եթե հավատանք (մի պահ), որ դա իրոք այդպես է և քանի որ ապացուցված փաստ է նաև, որ ցուցարարները մարտի 1-2-ին հրազեն և պայթուցիկ սարքեր չեն օգտագործել, ապա դա կարող է ունենալ թերևս հնարավոր երկու բացատրություն.
առաջին` ոստիկանության աշխատակիցներն ու ներքին զորքերի զինծառայողները իրենց մոտ ունեցել, կրել և գործադրել են չհաշվառված ապօրինի հրազեններ։
Երկրորդ` մարտի 1-2-ի իրադարձություններին իրոք մասնակցել են բանակի, ԼՂՀ ոստիկանության այլ զինված ստորաբաժանումներ և ապօրինի զինված խմբեր, որոնց սպառազինությունում կամ տնօրինության տակ գտնվող հրազենները քննությամբ հայտնաբերված ու առգրավված չեն, և դրանց փորձագիտական տվյալները բացակայում են ՀՀ ոստիկանության պարկուճադարանում, հետևաբար դատաձգաբան փորձագետները դրանք չէին կարող համեմատել սպանվածների մարմիններից հանված գնդակների հետ և նույնականացնել զենքերը։
Այլ ուժային ստորաբաժանումների և ապօրինի զինված խմբերի մարտի 1-2-ին մասնակցության հարցը լրացուցիչ ապացուցված է նաև «7-ի գործով» կատարված դեպքի վայրի զննությունների արձանագրություններով (այդ թվում՝ լրացուցիչ արձանագրություններով), ըստ որոնց, հազարավոր այլ պարկուճների հարևանությամբ հայտնաբերվել ու առգրավվել են նաև ձեռքի գնդացրի՝ Рк -ի մի քանի տասնյակ պարկուճներ և փամփուշտ։ Ըստ գործի տվյալների, մարտի 1-2-ին ոստիկանության ուժերը գնդացիր չեն օգտագործել։ Բացի այդ, մինչև օրս, ըստ մեր ունեցած տեղեկությունների, դեպքի վայրի զննություններով հայտնաբերված ու առգրավված տարբեր տրամաչափերի հազարավոր պարկուճների՝ ոստիկանության, բանակի սպառազինություններում գտնվող հրազենների հետ նույնականացման նպատակով դատաձգաբանական փորձաքննություններ նշանակված չեն կամ դրանց արդյունքները հանրությունից գաղտնի են պահվում։
Այդ պատճառով պնդում ենք, որ ՀՔԾ-ն այս առումով լուրջ բացթողում է թույլ տվել, և կատարված նախաքննության շրջանակից միտումնավոր դուրս են մնացել մարտի 1-2-ի իրադարձությունների անմիջական մասնակից զինված պետական կառույցներ, ստորաբաժանումներ ու ապօրինի զինված խմբեր։ Եթե ՀՀ ԶՈՒ, ԼՂՀ ոստիկանության ստորաբաժանումների դերակատարության, անձնակազմի, սպառազինության բացահայտումն ու ճշգրտումը իրենից օպերատիվ ու քննչական մեծ բարդություն ներկայացնող հարց չէ, ապա ապօրինի զինված խմբերին նախ պետք է հայտնաբերել, ճշտել նրանց կազմը, հայտնաբերել ու առգրավել նրանց ապօրինի զենքն ու զինամթերքը, յուրաքանչյուր խմբի ունեցած դերը, տեղակայումը, շարժը և այլն։
6. Բոլոր սպանությունների նկարագրությունների հետ ծանոթացումը մեզ հանգեցնում է հետևության, որ նախաքննական մարմինը կարծես հիմնականում կարողացել է վերականգնել մինչև սպանությունների կոնկրետ ակտերի կատարումը գրեթե բոլոր սպանվածների գտնվելու վայրը, նրանց կողքին անմիջական գտնվող անձանց, նրանց շարժման ուղղությունը, ձեռքերին առարկաների առկայությունը (մահակ, գարեջրի շիշ, հեռախոս), ինչով զբաղվելը և այլն։ Մեծ մասամբ բացահայտված է նաև ծանր վնասվածք ստանալուց կամ սպանվելուց հետո կատարված դեպքերի ընթացքն ու դրանց մասնակիցների շրջանակը՝ թե վիրավորին կամ մահացածին ովքեր, ում մեքենայով, մինչև ուր տեղափոխեցին, շտապ օգնության որ բրիգադին հանձնեցին և այլն։ Բայց բուն սպանության գործողությունը, կրակոցի ուղղությունը, կրակողի անձը (ոստիկան էր, զինվոր էր, քաղաքացիական անձ էր), նրա արտաքին նույնիսկ մոտավոր նկարագրությունը, առանց բացառության բոլոր տասը դեպքերում այդպես էլ ոչ ոք չի տեսել, ոչինչ չի կարող ասել։ Մի աներևույթ ուժ թե՛ սպանված քաղաքացիական անձանց կողքին անմիջականորեն գտնվողներին, թե՛ ոստիկանության սպայի ու շարքայինի համածառայողներին, բոլորին անխտիր, այդ պահին պարտադրել է նայել այլ կողմ, մի ուրիշ գործով զբաղվել և բոլորը միասին մի տարօրինակ զուգադիպությամբ հենց այդ կարևոր դրվագը չեն տեսել ու չեն նկատել։
7. Մեկ այլ զարմանալի զուգադիպություն ևս։ Ինչպես հայտնի է, սպանվածներից երեքը մահացել են «Չերյոմուխա 7» հատուկ միջոցի կրակոցից, և նրանց մարմիններից դիահերձումների ժամանակ հանվել են գազային նռնակի մետաղյա և պլաստմասե կտորներ, իսկ Գոռ Քլոյանի մարմնից՝ կրակված փամփուշտի ամբողջական կոնտեյներ։ Թեև հատուկ միջոցների, այդ թվում՝ նաև «Չերյոմուխա 7»-ի ու դրանց գազային նռնակների դատաձգաբանական փորձաքննության նախադեպ ու փորձառություն ՀՀ փորձագիտական հիմնարկներն ու փորձագետները երբևէ չեն ունեցել, վերը նշված բոլոր դեպքերում նրանք անսխալ, զարմանալի զուգադիպությամբ սպանվածների ու վիրավորների մարմիններից հանված բեկորների, ինչպես նաև մեկ ամբողջական կոնտեյների վրա միահամուռ հայտնաբերել ու արձանագրել են պինդ առարկաների հետ շփվելու և որևէ արգելքի միջով անցնելու հնարավոր հետքեր (խոսքը «ռեկաշետի» մասին է. ՀՔԾ վերջին զեկույցում նշվում է, որ ոչ թե կրակել են քաղաքացու ուղղությամբ, այլ «ռեկաշետի» հետևանքով է զոհվել կամ վնասվել քաղաքացին - Գ.Վ.)։ Չհասկացաք, թե ինչու։ Կրկին, տարօրինակ մի զուգադիպությամբ, դատաձգաբան փորձագետները այս երեք գնդակների վրա, նորից առանց բացառության, հայտնաբերել են պինդ առարկաների հետ շփման կամ նրանց միջով անցնելու հնարավոր հետքեր։ Հիմա կարծեմ արդեն պարզ է, թե շեղացատկի («շեղացատկը» «ռեկաշետի» հայերեն տարբերակն է- Գ.Վ.) հնարավորությունը բոլոր վնասվածքների դեպքում ինչ նպատակ է հետապնդում։ Ցուցարարների վրա ուղիղ նշանառությամբ կրակ չի արձակվել, մեզանից այլ բան չսպասեք։ (Այնուհետև Ջհանգիրյանը ներկայացրեց youtube-ում տեղադրված տեսանյութերից մեկը, որտեղ հստակ երևում է, թե ինչպես է հատուկ ջոկատայինի համազգեստ հագած, դիմակավոր, ինքնաձիգով զինված հրաձիգը դուրս գալիս շենքի անկյունից, դիմահար կրակում և ապա թաքնվում- Գ.Վ.)։
8. Հասարակության և միջազգային կառույցների ուշադրությունը կենտրոնացած է առավելապես տասը սպանությունների բացահայտման պահանջի վրա։ Սակայն ակնհայտ է, որ մինչ օրս չեն բացահայտվել նաև մի քանի տասնյակ քաղաքացիական անձանց (փաստահավաք խմբին տրամադրված միայն մի աղյուսակի համաձայն դրանց թիվը մոտ 25-ն է) գնդակային ու բեկորային ծանրության տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ պատճառելու և ոչ մի դեպք։ Ասվածը լրացուցիչ անգամ ապացուցում է, որ մարտի 1-2-ին հրազեն ու պայթուցիկ սարքեր գործադրողներին բացահայտելու ու նրանց քրեական պատասխանատվության ենթարկելու խնդիրը ոչ միայն իրավական, այլև քաղաքական փակի, արգելքի տակ է։ Ի դեպ՝ պարզվում է, որ սպանությունների փաստերով քրեական գործեր հարուցվել են միայն 2009թ. գարնանը ՀՀ քր. օր-ում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելուց հետո, այն էլ, ամենայն հավանականությամբ, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 104-րդ հոդվածի 2-րդ մասի լրացված 10-րդ կետով, որը պատասխանատվություն է սահմանում զանգվածային անկարգությունների մասնակիցների կատարած սպանությունների համար։ Այսինքն` քրեական գործ հարուցելու որոշման մեջ արդեն որոշված է, որ մարտի 1-2-ի սպանությունները կատարել են զանգվածային անկարգությունների մասնակիցները։ Ոչ իրավաբանների համար պարզաբանեմ, որ ոստիկանության ծառայողները, ՆԶ-ի, բանակի զինծառայողները ոչ մի դեպքում չեն կարող դիտարկվել զանգվածային անկարգության մասնակից։ Ստացվում է, որ ՀՔԾ-ն, բնականաբար նաև ՀՀ գլխավոր դատախազությունը ի սկզբանե քննարկել ու որոշել են, որ այդ սպանությունները կատարել են ընդդիմության ներկայացուցիչները։ Չնայած, որ նրանց սկզբում չհաջողվեց վերջնականապես այդ սպանությունները մեղսագրել «7-ի գործով» մեղադրյալներին, այնուամենայնիվ մինչ օրս նրանք չեն հրաժարվել դրանք ընդդիմության այլ ներկայացուցիչների վրա բարդելու իրենց ծրագրից։ Սա ուղղակի խայտառակություն է, նույնիսկ մեր իրավակիրառ պրակտիկայի համար, չտեսնված ու չլսված խայտառակություն։ Սրանից հետո հույս տածել, թե ՀՔԾ-ն ու ՀՀ գլխավոր դատախազությունը ցանկանում են ու կարող են բացահայտել որևէ սպանություն՝ ուղղակի անմտություն է։ Նման պայմաններում սպանություններից որևէ մեկը կարող է բացահայտվել միայն այն դեպքում, երբ այն հնարավոր լինի մեղսագրել մարտի 1-2-ի բողոքի ակցիայի մասնակիցներից որևէ մեկին։ Քանի դեռ ՀՀ գլխավոր դատախազությունն ու ՀՀ հատուկ քննչական ծառայությունը` անտեսելով օրենք և օրինականություն, ինքնամոռաց ծառայում են գործող իշխանությանը, մարտի 1-2-ի դեպքերի իրական պատասխանատուները, այդ թվում` սպանություններ գործած անձինք, չեն հայտնաբերվելու ու քրեական պատասխանատվության չեն ենթարկվելու։
Գոհար Վեզիրյան