Ապրիլի 9-ին մամուլում տեղեկատվություն տարածվեց այն մասին, որ «Յուքոմ» ընկերության ղեկավար կազմը, տնօրենի գլխավորությամբ աշխատանքից ազատման դիմում է ներկայացրել։ Ըստ «Յուքոմի» աշխատակիցների՝ բաժնետերերը որոշել են տնօրեն նշանակել «Բիլայնի» տնօրեն Անդրեյ Պյատախինին, ինչին իրենք դեմ են: Հետո ընկերության տնօրեն Հայկ Եսայանը հայտարարեց, որ առաջարկում են մեծամասնական բաժնետերերից գնել ընկերությունը: Իսկ մամուլի հրապարակումների համաձայն՝ «Յուքոմ»-ի բաժնետերերն են ՊԵԿ նախկին նախագահ, կալանավորված Գագիկ Խաչատրյանի երկու որդիները՝ Գուրգեն և Արտյոմ Խաչատրյանները, նրանց ազգական Սուրեն Խաչատրյանը, ռուսաստանաբնակ գործարար Սամվել Կարապետյանի «Ֆորա-բանկ»-ը, Կարապետյանի քրոջ ամուսինը՝ Սուրիկ Պողոսյանը, ինչպես նաև Հայկ և Ալեքսանդր Եսայան եղբայրները։
Կապի օպերատորի շուրջ տեղի ունեցած զարգացումների թեմայով «ՉԻ»-ն զրուցել է տնտեսագետ Աշոտ Խուրշուդյանի հետ:
- Պարոն Խուրշուդյան, ըստ Ձեզ, ինչո՞ւ «Յուքոմ»-«Բիլայն» գործարքից առաջ նման իրադարձություններ եղան:
- Պարզ չէ, թե ինչ գործարքի մասին է խոսքը: Այստեղ էլ ամեն ինչ չի ասվում, միգուցե փակ բանակցություններ են: Ինֆորմացիան տրվեց այսպես, որ եղել է տնօրենի հրաժարական և աշխատակիցներն էլ ազատման դիմումներ են գրել: Պարզ չէր, թե դրան ինչ է նախորդել, դա կարևոր է մեկնաբանելու համար: Կարելի է ասել՝ ստանդարտ իրավիճակ է այն առումով, որ բաժնետերերի միջև կան անհամաձայնություններ և բավականին լուրջ: Եվ բաժանետերերը երկար ժամանակ միմյանց հետ չեն կարողացել բանակցել և գալ լուծման: Այս պարագայում, երբ բաժնետերերի միջև է խնդիրը և չեն կարողանում լուծել, եթե մենք լինեինք զարգացած երկրներում, որտեղ բաժնետոմսերը շրջանառվում են, նման լուրերից հետո միանգամից բաժնետոմսերի գները կտրուկ կընկնեին: Այսինքն՝ ընկերությունը կարժեզրկվեր: Հայաստանում, քանի որ բաժնետոմսերը չեն շրջանառվում, պետք է նայենք նոմինալ գներին, բայց իրենց վարքագիծը հարիր չէ բաժնետերերի պահվածքին: Պետք է կարողանան իրար հետ բանակցել, լեզու գտնել, այլապես նրանք էականորեն նվազեցնում են իրենց կազմակերպության արժեքը: Ինչքան էլ մենք նայենք նոմինալ թվերին, կա շուկայական գին, դա թուլացնում է ցանկացած հնարավոր բանակցություն: Այստեղ հարց է ծագում՝ ո՞ւմ է ձեռնտու կազմակերպության արժեքն իջեցնել և ինչո՞ւ են այդպիսի խաղ խաղում, ես չգիտեմ: Իրոք, դա տհաճ է, որովհետև «Յուքոմը» կարևոր տեղ է զբաղեցնում Հայաստանի կապի ոլորտում, և այդտեղ բավականին լուրջ խնդիրներ կան: Ես նայել եմ իրենց ֆինանսական ցուցանիշներին և մտահոգիչ շատ ցուցանիշներ ունեն: Եվ ես հասկանում եմ, թե ինչու բաժնետերերն իրար հետ չեն համաձայնվում:
- Տեղեկություններ են շրջանառվում, որ «Յուքոմ» և «Բիլայն» ընկերություններում ֆինանսական խնդիրներ կան, այդ մասին հայտարարեց նաև փոխվարչապետ Ավինյանը: Արդյո՞ք ֆինանսական խնդիրն է վերջին զարգացումների պատճառը:
- Վնասներով աշխատող կազմակերպություն է, բավական մեծ վնասներ են կուտակված, մեծ վարկեր ունի վերցրած: Եվ իրենց երկարաժամկետ բիզնես պլանն ո՞ւր է գնում, ի՞նչ է լինում, այդպիսի խոսակցություններ չկան: Այստեղ առաջարկ է եղել տնօրենի կողմից, որ բաժնետոմսեր կամ պարտատոմսեր թողարկվեն, որ մարդիկ դրանք գնեն: Նման գործողություններն էմոցիոնալ ֆոնի վրա չեն արվում: Եթե ես, օրինակ, ինվեստր լինեի, կուզենայի տեսնել այդ կազմակերպության հեռանկարը, ինչը չի ասվում: Այսինքն՝ միայն լինել ազգային և հանուն դրա գնալ վնասների, դա թերի խոսակցությունների մասն է միայն: Թե ինչու են այդքան շատ վնասներ եղել, դա էլ պարզ չէ: Ի դեպ, դա մեր հակամենաշնորհային հանձնաժողովի խնդիրն է, որը պետք է դիտարկի: Մի ոլորտի մասին ենք խոսում, որտեղ միայն 3 խաղացողներ կան: Եթե 3-ն էլ շատ խիստ մրցակցային քաղաքականություն են վարել և վնասներով են աշխատել, այստեղ ասելիք պետք է ունենա նաև այդ պետական մարմինը: Բայց ոչ ոք չի խոսում: Նման ոլորտի կարգավորումը շատ կարևոր է, և կապի ոլորտի պատասխանատուներն էլ պետք է խոսեն: Աշխարհում նման դեպքերը նորություն չեն: Լինում են կազմակերպություններ, որոնց արժեքն այնքան է ընկնում, որ կոպեկներով վաճառվում է մեկ այլ ընկերության:
- Այսինքն՝ ստացվում է, որ գործարքից առաջ փորձ է արվում թուլացնե՞լ «Յուքոմի» դիրքերը:
- Ամեն դեպքում, կարող եմ նշել, որ սա մեծ հարված էր առաջին հերթին հենց «Յուքոմին», և բաժնետերերը պետք է կարողանան միմյանց հետ լեզու գտնել: Բանակցություններում չի կարելի մատը մեկ կողմին ուղղել և ասել, որ նա է եղել սխալը: Կարող եմ պարզ ասել, որ կորպորատիվ կառավարման կուլտուրայի բացակայություն է սա, որովհետև խայտառակություն է միանգամից նման հայտարարություններով հանդես գալը: Սկանդալ է, իսկ սկանդալի մեկնաբանությունը դժվարանում եմ ասել, որովհետև ներքին խոսակցություններին, խոստումներին տեղյակ չեմ:
- Պարոն Խուրշուդյան, մոտավոր հաշվարկներով, այս ընկերությունների միավորման հետևանքով ֆիքսված կապի շուկայի ավելի քան 70%-ը կպատկանի մեկ ընկերության: Արդյո՞ք այս փոփոխությամբ հեռահաղորդակցության շուկայում օպերատորների գերիշխող դիրքի հաստատում է սպասվում:
- Պետք է նայել մյուս խաղացողներին և հասկանալ՝ մենաշնորհ կա՞, թե՞ ոչ: Այստեղ պետք է հակամենաշնորհային գործիքներն աշխատեն: Եթե մենաշնորհ լինի էլ, մենք ունենք օրենսդրություն, որը պետք է աշխատի:
Պետք է մեկ բան ևս նշել, որ չգիտենք՝ բաժնետոմսերը գրա՞վ են դրված բանկում, թե՞ ոչ: Գուցե ինչ-որ բանկի պետք է անցնի, և այդ բանկն է որոշել դա: Ինֆորմացիայի պակաս կա և դժվար է գնահատական տալ: Այս պահին որոշակի հայտարարություններ նույնիսկ ինձ համար զավեշտ են: Մի օր հայտարարվում է 22 միլիարդով հետ գնման մասին, հաջորդ օրը՝ 34-ով, գինը ֆեյսբուքում չի որոշվում: Ես չեմ հասկանում այդ հայտարարությունների իմաստը և թե այս ամենն ուր է գնում:
- Ըստ Ձեզ, այսօրվա իրավիճակը հաշվի առնելով, «Յուքոմ» - «Բիլայն» գործարքի ճակատագիրն ի՞նչ կլինի: Արդեն հայտնի դարձավ, որ ՀՀ բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարությունը համաձայնություն չի տվել «Յուքոմի» կողմից «Բիլայնը» գնելուն:
- Ընկերությունը լուրջ ֆինանսական խնդիրներ ունի: Այլևս այդ կազմակերպությանը ոչ ոք չի պատրաստվում վարկ տալ, մնում է նոր ներդրողներ բերելու մեխանիզմը: Եվ նոր ներդրող բերելը դարձել է խնդրահարույց:
Նույնիսկ զարմացա, որ սկզբում ասվում էր, թե «Յուքոմն» է գնելու «Բիլայնը», հարց է ծագում՝ ինչ միջոցներով: Անհասկանելի պրոցեսներ են եղել, ինչ-որ թերի բանակցություններ են: Ընդհանուր պատկերը հասկանալի չէ: Եթե զուտ իրավական տեսանկյունից դիտարկենք, 6 տոկոսանոց սեփականատերը, նույնիսկ հիմնադիրը չի կարող մյուսներին թելադրել՝ ինչ անել:
- Նախքան այս միջադեպը տեղեկություններ կային, որ «Յուքոմի» կողմից «Բիլայնի» գնումը իրականում կատարվում է «Տաշիր» խմբի սեփականատեր Սամվել Կարապետյանի միջոցներով, որը «Յուքոմի» բաժնետեր է, և սա երկրի տնտեսական անվտանգության տեսակետից վտանգավոր է, որ գնորդը և հիմնական բաժնետերը ռուսաստանյան օլիգարխ է: Համաձա՞յն եք այս գնահատականին:
- Հայաստանը բաց տնտեսություն է և ցանկացած երկրից կարող են ներդրումներ անել: Եթե մենք նման մտավախություն ունենք, թող օրենք ընդունեն և որոշ ոլորտներում ինվեստիցիաներն արգելեն: Այդ խոսակցությունները երկարաժամկետ առումով հղի են լուրջ վտանգներով և չեմ ուզում այդ խոսակցությունները շարունակվեն: Եթե այդ խոսակցությամբ որևէ որոշում կայացվի, հետո Հայաստան որևէ երկրից ներդրումներ չեն գա: Նման խոսակցությունը բավական հեռանկարային վտանգներ է պարունակում: Մենք այսօր ունենք օպերատորներ ռուսական ինվեստիցիաներով, վախեր ունե՞նք, դրանք էլ սահմանափակե՞նք: Ես այդ մտավախությունները զուտ էմոցիոնալ ֆոն եմ հասկանում, որ մարդիկ հատուկ ստեղծում են, ինչպես նշեցի, գործարքի գինն իջեցնելու նպատակով:
- Ինչ եք կարծում առաջիկայում հնարավո՞ր է սակագների բարձրացում:
- Այդ հարցում մեծ գործ պետք է անեն վերահսկողական մարմինները: Ամեն ինչ կախված է մեր հակամենաշնորհային կարգավորման մարմնի աշխատանքից: Ժամանակին, երբ չարաբաստիկ «Արմենտելը» բարձր սակագներ էր առաջարկել, դա մեր մեղավորությունն էր: Մեր երկրում շատ թույլ է հանրային ծառայությունների ոլորտի վերահսկողությունը և հակամենաշնորհային վերահսկողությունը: Կարծում եմ՝ այդ երկու մարմինները պետք է նայեն դրանց գների ձևավորման ամբողջ մեթոդոլոգիան և կարգավորման գործիքակազմը: Դա մեր խնդիրն է: Մենք խոսում ենք այն մենաշնորհների մասին, որոնք կարգավորման ենթակա են և պետք է կարգավորման մարմնին հարցեր ուղղել, ոչ թե՝ մենաշնորհին:
Կապի ոլորտը տեխնոլոգիապես դինամիկ զարգացող է և երկարաժամկետ մենաշնորհ պահելը շատ դժվար է: Այդ ոլորտը սկզբնական շրջանում մեծ ներդրումների կարիք ունի, դրա համար մեծ ներդրողների հանդեպ պետք է բավական զգույշ լինել:
Մանյա Պողոսյան